จากโพสต์ที่แล้วที่ผมเล่าประสบการณ์นั่งรถไฟ Japan Railways หรือ JR ครบทุกเส้นในประเทศญี่ปุ่นแล้ว โพสต์นี้จะมาอธิบายเพิ่มเติมในเนื้อหาเชิงลึกเกี่ยวกับรถไฟญี่ปุ่นเข้าไปอีก ซึ่งน่าจะลึกพอสมควรครับ...
โพสต์ที่แล้วผมบอกว่า "งานอดิเรกรถไฟมีหลายประเภท ตอนนั้นก็ไม่ได้ชอบการนั่งรถไฟ ชอบถ่ายรูปรถไฟ ชอบอะไรที่เกี่ยวกับตัวรถไฟมากกว่า มีบางครั้งที่นั่งรถไฟชมวิวรอบโตเกียวบ้าง" ก็เป็นเช่นนั้นจริงๆ เพราะคนชอบรถไฟในญี่ปุ่นเองก็มีหลายประเภท เช่น
NORITETSU (乗り鉄) - Nori ไม่ได้แปลว่าสาหร่าย แต่เป็นการนั่ง (ride) พวกนี้คือคนที่ชอบนั่งรถไฟ
TORITETSU (撮り鉄) - คือคนชอบถ่ายรถไฟ ถ้าใครจริงจังก็มักจะมีกล้อง DSLR ตัวใหญ่และอุปกรณ์เสริมครบชุด เพื่อรูปรถไฟที่สวยที่สุด
หรือแบบนี้ก็มี...
MOKEITETSU (模型鉄) - คนชอบสะสมรถไฟโมเดล... (คันเล็กที่ราคาไม่เล็ก !)
EKITETSU (駅鉄) - คนชอบสถานีรถไฟ อยากไปเยือนสถานีรถไฟ ไปให้ครบทุกสถานีเหนือจรดใต้ (ฟังดูเกินไป แต่ก็มีคนแบบนั้นจริงๆ นะ)
มาเข้าเรื่องกันครับ ... สายรถไฟของญี่ปุ่น
จริงๆ แล้วสายรถไฟ (railway line) ของญี่ปุ่นจะสามารถแบ่งออกเป็นสายรถไฟตามกายภาพ คือตามรางที่เห็นอยู่ กับสายรถไฟตามการเดินรถหรือที่อยู่ในแผนที่ ภาษาญี่ปุ่นก็มีคำว่า "線路" (senro) กับ "路線" (rosen) ซึ่ง 線路 คือทางรถไฟที่เป็นรางจับต้องได้ (track, rail) ส่วน 路線 คือเส้นทางการเดินรถ คือ operation route นั่นเอง
หลายๆ ท่านรู้จัก Yamanote line ซึ่งเป็นรถไฟวิ่งรอบเมืองโตเกียว ระยะทาง 34.5 กิโลเมตร ซึ่งจริงๆ แล้ว รางกายภาพของ Yamanote line ไม่ใช่เป็นวงกลม จะเป็นรางระหว่างสถานี Shinagawa ถึงสถานี Tabata ที่อ้อมไปทาง Shibuya Shinjuku เพียง 20.6 กิโลเมตรเท่านั้น
อีก 13.9 กิโลเมตร จะเป็นส่วนหนึ่งของ Tokaido main line ช่วง Shinagawa - Tokyo กับ Tohoku main line ช่วง Tokyo - Tabata ครับ
ช่วง Shinagawa ถึง Tokyo เองก็มีสายรถไฟขนานกันหลายสาย คือ Yamanote line, Keihin-Tohoku line, Tokaido line และ Yokosuka line แต่ละสายก็มีทางคู่และชานชาลาเป็นของตัวเอง และจอดไม่เหมือนกัน Yamanote / Keihin-Tohoku จอดทุกสถานีในขณะที่ Tokaido / Yokosuka จอดเพียง Shimbashi กับ Shinagawa เพราะเป็นรถไฟชานเมือง แต่รางกายภาพของทั้งหลายสายที่ขนานกันช่วงนั้นจะถูกเหมารวมเป็น Tokaido main line ครับ
ฉะนั้นเวลาจะคำนวณกิโลเมตรที่นั่งแล้ว ถ้าเรานั่งสายใดสายหนึ่งถือว่าเราได้เก็บไมล์ช่วง Shinagawa ถึง Tokyo ไปแล้ว หนังสือหลายเล่มก็ใช้การจดบันทึกแบบนี้เช่นกัน แต่บางคนอาจจะมองว่า operation route ที่แตกต่างกันทั้งสามสาย ก็จะต้องนั่งให้ครบทั้ง สีเขียว สีฟ้า สีส้ม ฯลฯ หรือจะบอกว่า Yokosuka line ช่วง Shinagawa ถึง Tokyo เป็นทางใต้ดิน แยกจากเพื่อนชัดเจน ก็จะต้องเก็บช่วงใต้ดินไปต่างหากด้วย
นั่งทั้งขาไปขากลับ
คนที่พิถีพิถันเป็นพิเศษก็อยากจะนั่งให้มันครบทั้งขาไปขากลับ โดยให้เหตุผลว่ารถไฟทางคู่เขาวิ่งคนละทางกัน แล้วพอเราดูในแผนที่ก็จะเห็นบางสายมีขาขึ้นกับขาล่องที่อยู่คนละที่กันจริงๆ เช่น Joetsu line ช่วงรอยต่อจังหวัด Gunma กับ Niigata ทางดั้งเดิมสร้างขึ้นเมื่อช่วง 1930 จะมีลูปวน 270 องศาเพื่อลดความชันในการไต่เขา ต่อมาในช่วง 1960 ได้สร้างทางใหม่เป็นอุโมงค์ตรงไปเลย แต่เพราะข้อจำกัดจึงสร้างเป็นอุโมงค์ทางเดี่ยว ให้ทางใหม่เป็นขาล่องและทางเดิมที่มีลูปเป็นทางขาขึ้น*
หมายเหตุ ทางขาขึ้น (上り) สำหรับญี่ปุ่นคือทางที่มุ่งไปยังเมืองหลวง
รางรถไฟ... ที่ไม่อยู่ในแผนที่... แต่มีรถไฟวิ่ง...
คราวนี้โจทย์ของเราซับซ้อนมากขึ้น เพราะในโครงข่ายทางรถไฟในเมืองใหญ่ๆ ของญี่ปุ่นจะมีรางรถไฟลับอยู่เต็มไปหมด เช่น ในโตเกียวจะมี musashino line วงแหวนรอบนอกโตเกียว เดิมทีถูกสร้างขึ้นมาเพื่อ bypass รถไฟสินค้า ก็จะมีรางสามเหลี่ยม (delta lines 短絡線 หรือ 連絡線) เชื่อมกับ Tohoku line / Chuo line / Joban line ในการกระจายสินค้า
รางสามเหลี่ยมมักจะใช้สำหรับรถสินค้า แต่บางครั้งก็นำมาใช้สำหรับการโดยสารด้วย เช่นเชื่อมกับ Fuchi-Hommachi หรือ Nishi-Funabashi ต่อไปยัง Omiya บน Tohoku line อำนวยความสะดวกสำหรับผู้โดยสารในจังหวัด Saitama ได้ แต่ service นี้ไม่ได้มีตลอดเวลา มีเฉพาะช่วงเช้า-เย็น วันละสองถึงสามเที่ยวเท่านั้น
สิ่งที่ tricky สำหรับเส้นทางเหล่านี้คือบางทีจะไม่มีเลขกิโลเมตรเพื่อใช้คำนวณระยะทาง (ในที่นี้คือเลขกิโลเพื่อคำนวณค่าโดยสาร) ฉะนั้นเวลาจะคำนวณเปอร์เซ็นต์ระยะทางที่นั่งแล้ว ก็ต้องหาข้อมูลเลขกิโลเอาเอง บางคนก็มองว่าไม่มีเลขกิโลจึงไม่ใช่ official line ไม่ต้องนับก็ได้ ซึ่งก็แล้วแต่คน... สำหรับผมก็นับเป็น bonus stage ไป
หนังสือเพื่อ Noritetsu โดยเฉพาะ
บางสำนักพิมพ์ก็ฉลาด ทำหนังสือเพื่อเอาใจคนชอบนั่งรถไฟอย่างพวกเราโดยเฉพาะ ไม่ว่าจะเป็น Noritsubushi Logbook ของ JTB หรือ Tetsudo no Tabitecho ในสองเล่มนี้จะมีแผนที่เส้นทางรถไฟสีขาวซึ่งเราสามารถระบายสีทับได้ และท้ายเล่มเป็นบันทึกที่มีเลขกิโลเมตรของทุกสถานีรถไฟ บันทึกได้หมดว่าทริปนี้นั่งจากไหนไปไหนมาแล้วบ้าง และคำนวณระยะทางได้ด้วยว่านั่งไปทั้งหมดกี่กิโลเมตร
ผมขอพูดทิ้งท้ายอีกครั้งครับว่าผมนั่งรถไฟครบทั้งญี่ปุ่นเฉพาะที่เป็น JR รถไฟเอกชนสายอื่นๆ นั้นยังไม่ได้ทำถึงขนาดนั้น แต่ก็มีรถไฟเอกชนบางสายที่ได้นั่งตลอดสายแล้ว ก็จะขอแนะนำในที่นี้แล้วกันครับ
- รถไฟสายเอกชนกลุ่ม Third Sector Party (第三セクター鉄道) ซึ่งแยกตัวออกมาจาก JR เมื่อมีการเปิดชินคันเซ็น ได้แก่ Iwate Galaxy Railway, Aoimori Railway, Shinano Railway, Echigo Tokimeki Railway, Ainokaze Toyama Railway, Ishikawa Railway, Happy Line Fukui (ตั้งแต่ยังเป็น Hokuriku Main line), Hisatsu Orange Railway
- Tokyo Metro 9 สาย
- Toei Subway 4 สาย + รถราง Toden Arakawa Line (ยกเว้น Nippori Toneri Liner)
- Tokyu Railways (รวม Shin-Yokohama line ที่เปิดเมื่อปี 2023 ด้วย)
- Fukuoka City Subway 3 สาย
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น